5 listopada 2025 r.
Gruźlica – wciąż jedno z największych zagrożeń zdrowia publicznego
Gruźlica znów na pierwszym miejscu wśród chorób zakaźnych
W 2023 roku 1,25 miliona osób zmarło z powodu gruźlicy (TB), w tym 161 tysięcy osób zakażonych HIV.
Po trzech latach, w których najwięcej ofiar pochłonął COVID-19, gruźlica ponownie stała się główną przyczyną zgonów na świecie z jednego czynnika zakaźnego.
To również najczęstsza przyczyna śmierci wśród osób żyjących z HIV oraz jedna z głównych przyczyn zgonów wynikających z oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.
Skala problemu – miliony nowych przypadków rocznie
W 2023 roku gruźlicą zachorowało na świecie około 10,8 miliona osób – w tym:
-
6,0 mln mężczyzn,
-
3,6 mln kobiet,
-
1,3 mln dzieci.
Gruźlica występuje we wszystkich krajach i grupach wiekowych. Jest jednak chorobą możliwą do uniknięcia i wyleczenia.
Niestety, tylko 2 na 5 osób z lekooporną gruźlicą (MDR-TB) uzyskało dostęp do odpowiedniego leczenia w 2023 roku.
Od 2000 roku globalne działania przeciwko gruźlicy uratowały życie około 79 milionom ludzi.
Aby kontynuować te wysiłki, potrzeba jednak 22 miliardów dolarów rocznie na zapobieganie, diagnozowanie, leczenie i opiekę.
Zakończenie epidemii gruźlicy do 2030 roku pozostaje jednym z Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDGs) ONZ.
Czym jest gruźlica?
Gruźlica (TB) to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie Mycobacterium tuberculosis, które najczęściej atakują płuca.
Rozprzestrzenia się drogą kropelkową – przez kaszel, kichanie lub plucie osoby chorej.
Szacuje się, że około jedna czwarta światowej populacji jest zakażona prątkiem gruźlicy.
U większości z tych osób infekcja pozostaje utajona, ale u 5–10% może dojść do rozwoju choroby w ciągu życia.
Objawy gruźlicy
Wiele osób zakażonych gruźlicą nie odczuwa żadnych objawów i nie jest zakaźnych.
Choroba rozwija się, gdy bakterie zaczynają się namnażać w organizmie. Objawy mogą być łagodne i utrzymywać się przez wiele miesięcy, co sprzyja nieświadomemu zakażaniu innych.
Najczęstsze objawy gruźlicy:
Gruźlica najczęściej atakuje płuca, ale może też obejmować inne narządy, takie jak nerki, mózg, kręgosłup czy skóra.
Kto jest najbardziej narażony?
Ryzyko rozwoju choroby zwiększają czynniki takie jak:
W niektórych krajach stosuje się szczepionkę BCG, podawaną niemowlętom lub małym dzieciom. Chroni ona przed ciężkimi postaciami gruźlicy i zmniejsza ryzyko zgonu.
Jak zapobiegać gruźlicy?
Zapobieganie zakażeniu i rozprzestrzenianiu się gruźlicy obejmuje kilka prostych, ale skutecznych działań:
-
Wczesna diagnoza i leczenie – skonsultuj się z lekarzem, jeśli masz długotrwały kaszel, gorączkę lub niewyjaśnioną utratę wagi.
-
Regularne badania – szczególnie jeśli należysz do grupy ryzyka (np. kontakt z chorymi lub zakażenie HIV).
-
Leczenie profilaktyczne (TPT) – pomaga zapobiec zachorowaniu u osób zakażonych, ale bez objawów.
-
Higiena kaszlu – noś maskę, zakrywaj usta i nos podczas kaszlu lub kichania, używaj chusteczek i unikaj kontaktu z innymi osobami.
-
Wentylacja i środki ochrony w placówkach medycznych – ograniczają ryzyko zakażeń w szpitalach i ośrodkach zdrowia.
Diagnostyka gruźlicy
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca stosowanie szybkich molekularnych testów diagnostycznych jako podstawowej metody wykrywania gruźlicy.
Należą do nich m.in. testy Xpert MTB/RIF Ultra i Truenat, które cechują się wysoką dokładnością i umożliwiają wczesne wykrycie gruźlicy, również tej lekoopornej.
Inne metody, takie jak test skórny tuberkulinowy (TST), IGRA czy nowsze testy TBST, pomagają wykryć infekcję u osób bez objawów.
Leczenie gruźlicy
Gruźlica jest chorobą uleczalną, jednak wymaga konsekwentnego leczenia.
Terapia polega na przyjmowaniu antybiotyków przez 4–6 miesięcy, najczęściej w kombinacji:
-
izoniazyd,
-
ryfampicyna,
-
pirazynamid,
-
etambutol.
Przerwanie leczenia bez konsultacji z lekarzem może prowadzić do rozwoju oporności bakterii na leki (MDR-TB), co znacznie utrudnia terapię.
Podsumowanie
Choć gruźlica jest chorobą dobrze poznaną i możliwą do wyleczenia, nadal pozostaje jednym z największych globalnych wyzwań zdrowotnych.
Edukacja, profilaktyka, wczesna diagnostyka i konsekwentne leczenie to klucz do jej pokonania.
Każde działanie – od badań profilaktycznych po zwiększenie świadomości społecznej – przybliża nas do celu, jakim jest świat wolny od gruźlicy do 2030 roku.

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tuberculosis?utm_source